Pałac Gorzanów. Do zobaczenia na ziemi kłodzkiej!

Do naszej kolekcji najpiękniejszych miejsc ziemi kłodzkiej dopisuję pałac w Gorzanowie. To miejsce musisz koniecznie odwiedzić, jeśli lubisz zwiedzać stare mury, czuć historię, a także podziwiać, jak zniszczone w czasach już powojennych dolnośląskie perły odzyskują dawny blask.

Gorzanów - jedyny taki pałac

Renesansowy pałac w Gorzanowie koło Bystrzycy Kłodzkiej to unikat w skali Europy Środkowej. Powstał w połowie XVII wieku, ale już 100 lat wcześniej istniał tutaj dwór. Być może jego relikty znajdują się w pałacowych piwnicach. Prace prowadzili włoscy architekci, mistrzowie budowlani, a zlecił je właściciel Gorzanowa hrabia Johann Friedrich von Herberstein. Powstał tu piękny i chyba największy pałac na ziemi kłodzkiej, z ogrodami i parkiem oraz zabudowaniami gospodarczymi.

W pałacu znajduje się ponad 100 pomieszczeń, a jego powierzchnia to prawie 3,5 tysiąca metrów kwadratowych. W 1818 roku urządzono w nim salę teatralną. Od tego czasu stał się miejscem spotkań kulturalnych, spektakli oraz debiutu śląskiego poety, dramaturga i aktora Karla von Holtei. To właśnie w pałacu w Gorzanowie powstały jego pierwsze utwory w dialekcie śląskim.

Park przypałacowy był najstarszym na Śląsku geometrycznym założeniem w stylu barokowym. Do dziś zachował się, jednak w opłakanym stanie, najcenniejszy jego element – nimfeum, czyli pawilon ogrodowy, z unikalną dekoracją stiukową.

Pałac przez cały czas pozostawał w rękach austriackiej rodziny von Herbersteinów (2 różnych linii), która prowadziła jego rozbudowy, przebudowy, remonty. Już w początkach XX wieku publiczności udostępniano park, urządzono tu kawiarnię i łaźnię. Jednak w latach 30. XX wieku Herbersteinowie opuścili pałac – sprzedali go gminie, a sami przenieśli się do innej swojej posiadłości na terenie Austrii. W pałacu w Gorzanowie utworzono mieszkania.

Zniszczenia i odbudowa

Okres wojenny pałac przetrwał w dobrym stanie. Po wojnie przeszedł na własność Skarbu Państwa. Od tego czasu następowała powolna, acz sukcesywna dewastacja. Wywieziono z niego wszystko, co było cenne. Budynek niszczał, zasiedlony przez nowych lokatorów mieszkań. Rozbito płytki, zniszczono grzejniki, wybito szyby… Także za „odgórną” zgodą z pałacu znikały wszelkie możliwe do wykorzystania w innych miejscach elementy, m.in. kulisy, scena i kurtyna z sali teatralnej trafiły do domu zdrojowego w Długopolu-Zdroju. Raz po raz pojawiały się plany na społeczne zagospodarowanie pałacu Gorzanów, np. przeznaczenie go na dom zdrojowy (w okolicy są źródła wody mineralnej), ale nikt się tego nie podjął i pałac powoli zamieniał się w ruinę. W latach 80. był już w katastrofalnym stanie.

W 1997 roku za sumę 50 tysięcy złotych pałac nabyła inwestorka, która częściowo zabezpieczyła dach, jednak po kilku latach porzuciła pałac. Wcześniej wywiozła z niego to, co jeszcze dało się wywieźć.

W 2012 roku pałac kupiła fundacja, która jest obecnie gospodarzem tego miejsca. Zaczęła mozolne prace nad podnoszeniem zabytku z ruiny. W pierwszej kolejności odnowiono wieżę, która groziła zawaleniem, zrekonstruowano dach i położono nowy nad skrzydłem wschodnim i zachodnim, zrekonstruowano stropy i przemurowano ogromną ilość rozspojonych, sypiących się murów. Stopniowo do budynku wstawiano okna, odnowiono polichromie oraz teatr. Do pałacu wraca życie kulturalne – na tym głównie skupiają się właściciele i grono wolontariuszy pracujących na rzecz Gorzanowa. Chcą przywrócić tradycje teatralne: organizują festiwale, wernisaże, spektakle, targi staroci… Non stop prowadzą starania o pozyskanie środków z wszelkich możliwych funduszy, biorą także udział w projektach transgranicznych.

Gorzanów - zwiedzanie

Mimo stale prowadzonych prac renowacyjnych pałac można, a nawet trzeba zwiedzać. Gospodarz, pan Marek Haisig, chętnie oprowadza po nim wszystkich zainteresowanych. W sezonie wyznaczone są godziny oprowadzania, a poza sezonem, tak jak teraz, najlepiej zadzwonić lub napisać do fundacji Gorzanów i umówić się na konkretny czas przyjazdu. Samo zwiedzanie zajmie Ci trochę czasu, na pewno musisz zarezerwować około 2 godziny. Obiekt kryje mnóstwo zakamarków. Na terenie pałacu wciąż są prowadzone prace remontowe, ale zachowując ostrożność możesz zajrzeć praktycznie wszędzie. Do tego możesz spotkać zupełnie nieoczekiwanych towarzyszy zwiedzania - ...kozy.

Na parterze zachowała się wyjątkowa Sala Terrena, najstarsza tego typu sala na Śląsku, z niezwykle pięknie ozdobionymi sufitami i sztukaterią z motywami roślinnymi. Wychodziło się z niej na ogród. W XVIII wieku, przed przebudową, z tarasu w dół do ogrodu prowadziły szerokie, kręte schody, które później zlikwidowano i usypano obecnie istniejącą skarpę. Skarpa była obsadzona ozdobną roślinnością, komponującą się z dalszymi częściami barokowego ogrodu.

---

---

Będziesz przechodzić przez komnaty, pomieszczenia z pięknie zdobionymi sufitami – malowanymi, kasetonowymi, belkowymi – czy też barokowymi sklepieniami z plafonami i sztukaterią. To właściwie jedyne, co udało się zachować i zrekonstruować w pałacu. Wszystko pozostałe zostało wywiezione lub zniszczone. Tak sobie myślę, że dobrze, że te stropy zbudowano tak wysoko…

Na ostatnim piętrze znajduje się sala balowa. Z niej przechodziło się do biblioteki w stylu rokoko, którą zdobiły rodzinne portrety.

Gorzanów - noclegi

W pałacu możesz przenocować. Przygotowano kilka pokoi z myślą o uczestnikach festiwali i innych wydarzeń czy o turystach. Warto skorzystać z takiej możliwości, jeśli lubisz historyczne, nietuzinkowe miejsca. To nie jest hotel butikowy, lecz stare surowe mury, z ciężkimi meblami z dawnych epok. Niektóre apartamenty mają aneks kuchenny, a z otwartymi gospodarzami można bez problemu ustalić kwestię posiłków.

 

---

Dolny Śląsk - przewodnik inspiracyjny

Jeszcze więcej inspiracji na podróże po Dolnym Śląsku znajdziesz w moim przewodniku "Mój nieoczywisty Dolny Śląsk".

---