Miedzianka. Co można zobaczyć w dolnośląskim miasteczku, które zniknęło…? Szlakiem przez Rudawy Janowickie

Miedzianka na Dolnym Śląsku, a konkretnie w Rudawach Janowickich, była jednym z najpiękniej położonych dolnośląskich miasteczek. Jej historia nierozerwalnie łączy się z górnictwem kruszców, a w okresie przedwojennym stała się popularnym ośrodkiem turystycznym. Turyści przybywający do Kupferberg zachwycali się urokliwymi krajobrazami, klimatem i mnóstwem ciekawych terenów na spacery i wycieczki. No właśnie – to wszystko w czasie przeszłym…

Co się stało z Miedzianką?

Dziś w Miedziankę trudno nazwać miasteczkiem, a nawet wsią. To tylko kilka budynków. Przy porośniętej drzewami drodze stoi na małej polanie kościół. Trudno sobie wyobrazić, że oto jesteśmy w miejscu, gdzie jeszcze kilkadziesiąt lat temu znajdował się rynek z rzędem kamienic, pałacem, gospodą… Dziś po rynkowej pierzei zostały tylko fragmenty piwnic, które zauważymy w zaroślach. Mówi się, że nie warto parkować samochodu tuż przed kościołem, bo w każdej chwili grunt może się zapaść… Tak, jak zapadł się w wielu miejscach miasteczka. To właśnie szkody górnicze, a konkretnie rabunkowo prowadzone wydobycie rud uranu w okresie powojennym, doprowadziły do upadku miasteczka.

Górnictwo zapewniło Miedziance rozkwit… i upadek. Od średniowiecza z wnętrza Miedzianej Góry wydobywano srebro. W XVI wieku w 160 sztolniach eksploatowano rudy miedzi. Złoża wyczerpały się w początkach XIX wieku i miasteczko z przemysłowego zmieniło charakter na wypoczynkowy. „Złotem Miedzianki” nazywano piwo, które od XV wieku warzył miejscowy browar.

Po wojnie sztolniami Miedzianki zainteresował się ZSRR. Przez 9 lat, do 1954 roku, wydobywano tutaj rudę uranu – w sumie 600 ton, w całości wywiezione za wschodnią granicę – w nieludzkich warunkach, w tajemnicy, bez zachowania jakichkolwiek standardów, także tych górniczych. Szyby drążono tak blisko powierzchni gruntu, że miasteczko – dosłownie – zaczęło się zapadać… W wielkie wyrwy wpadały domy i całe gospodarstwa. W latach 70. szkody były już tak duże, że odgórnie nakazano rozbiórkę budynków, a ludność wysiedlono do pobliskiej Jeleniej Góry. Miedzianka zniknęła.

Nowe życie nieistniejącego miasteczka

Zanim przyjedziesz do Miedzianki, przeczytaj książkę – reportaż Filipa Springera pt. Miedzianka. Historia znikania. To tak naprawdę dzięki tej książce, od 2011 roku – czyli roku wydania książki – miejsce, które już przecież zniknęło, znów pojawia się na dolnośląskiej mapie turystycznej.

Świetny reportaż Filipa Springera na nowo ożywił Miedziankę. Dziś jest tutaj ścieżka historyczna z tablicami pokazującymi dawne punkty w mieście. Od niedawna działa Szyb Miedzianka – księgarnia i miejsce, gdzie można kupić reprodukcje starych pocztówek, pamiątki, czy ceramikę. Działa także restauracja – Browar Miedzianka. To nowe miejsce, które kontynuuje tradycję warzenia „złota Miedzianki”. Lada dzień powinna zakończyć się rewitalizacja dawnego budynku browaru, w której powstaną miejsca noclegowe. W budynku starej szkoły, jednym z niewielu, które przetrwały, mieści się hostel.

Po minerały na hałdy Miedzianki

Miedzianka to wyjątkowe miejsce dla poszukiwaczy minerałów. Można znaleźć tutaj ładne okazy magnetytu, chryzokoli, malachitu czy pirytu. Chryzokolę i malachit łatwo rozpoznać. Najczęściej będą one w postaci niebieskawego (chryzokola) lub zielonkawego (malachit) nalotu. W słońcu połyskują drobinki pirytu, czyli złota głupców. Minerałów najlepiej szukać ich na starej hałdzie, położonej w pobliżu dawnego cmentarza ewangelickiego.

Browar Miedzianka – nowa-stara tradycja

Od XV wieku w Miedziance, jak w wielu górniczych miejscowościach, funkcjonował browar. Wszak piwo było ulubionym napojem górników: zdrowym, uzupełniającym elektrolity, zapobiegającym zakwasom po ciężkiej fizycznej pracy. Kilka lat po wojnie, w latach 50., wznowiono produkcję piwa. Browar stał się zakładem państwowym, a jego kierownikiem został Stefan Spiż.

Nazwisko Spiż na pewno kojarzysz, jeśli miałeś okazję być na wrocławskim Rynku, gdzie mieści się minibrowar serwujący warzone na miejscu piwo. Rodzina Spiżów swoje tradycje piwowarskie wywodzi właśnie z Miedzianki. Gdy podjęto decyzję o likwidacji miejscowości w latach 70., wyburzono także browar. Mimo usilnych starań pana Stefana nie pozwolono na dalsze warzenie piwa w Miedziance.

Po dawnym browarze został niewielki fragment budynku z cegły, który dziś jest rewitalizowany. A po przeciwnej stronie drogi stoi… nowy browar. To wzniesiony w 2015 roku niewielki nowoczesny budynek, z tarasem, z którego roztacza się jeden z najpiękniejszych widoków w Rudawach Janowickich. W browarze działa restauracja, są też pokoje. Możesz zjeść tutaj coś lokalnego (widziałam nawet w karcie Śląskie Niebo!) i spróbować kilku gatunków piw, spośród których chyba najpopularniejszy jest Cycuch Janowicki. Skąd ta nazwa? Stań na tarasie i popatrz na piękny widok z Sokolikiem i Krzyżną Górą na pierwszym planie.

Jeśli zaś chodzi o piwo od Spiża, to nie musisz jechać aż do Wrocławia, żeby się go napić. W niedalekim Miłkowie jest pałac (leżący na szlaku Doliny Pałaców i Ogrodów), w którym działa hotel, restauracja i minibrowar produkujący piwo według receptury Bogdana Spiża, syna pana Stefana z Miedzianki.

Miedzianka i Janowicki Przełom Bobru – szlak pieszy lub na rower

Jeśli turysta zagląda dziś do Miedzianki, to zazwyczaj ogląda stare pozostałości i zjada coś w browarze. Chciałabym jeszcze polecić Ci rozbudowanie swojej wycieczki o spacer Janowickim Przełomem Bobru. W połączeniu z wizytą w Miedziance mamy piękną trasę – ok 8 km. Można przejść pieszo, można rowerem. Wszak Rudawy Janowickie to nie tylko Sokoliki czy Kolorowe Jeziorka.

Więcej o tej trasie i o Janowickim Przełomie Bobru przeczytasz tutaj.

Mój nieoczywisty Dolny Śląsk

Jeśli – podobnie jak ja – należysz do grona fanów Dolnego Śląska, a szczególnie jego zakamarków i miejsc nieoczywistych, zapraszam do studiowania moich przewodników – w sumie ponad 500 stron inspiracji na wiele, wiele kolejnych wypraw:

Jeśli w tym wpisie znalazłeś coś dla siebie i chcesz postawić mi kawę, możesz to zrobić teraz: