Kopice. Najpiękniejsze śląskie ruiny i bajka o Kopciuszku

Dawno, dawno temu, żyła sobie mała dziewczynka, która była tak biedna, że musiała iść do pracy jako pomocnica służącej w domu bardzo bogatego człowieka. Człowiek ten posiadał ogromny majątek, kopalnie, fabryki i posiadłości. Nie miał jednak dzieci, a że był już dość stary, małą dziewczynkę zaczął traktować jak wnuczkę. Zatrudnił dla niej nauczyciela, dbał o nią, a w ostatni dzień przed swoją śmiercią zapisał jej cały swój ogromny majątek. Gdy dziewczynka urosła, wyszła za mąż za hrabiego ze znamienitego rodu i żyli razem długo i szczęśliwie.

Śląski Kopciuszek

Takie rzeczy tylko w bajkach? Okazuje się, że niekoniecznie. Mała dziewczynka naprawdę mieszkała na Śląsku i nazywała się Joanna Grycik. Bogaty człowiek to Karol Godula (1741 - 1848), śląski przedsiębiorca, którego czterdzieści lat pracy w zarządzaniu śląskimi majątkami i trafnych inwestycji zaowocowało milionową fortuną. Posiadał m.in. zakłady w Szombierkach. Był to człowiek, dzięki któremu w znacznej mierze Śląsk zawdzięczał swój rozwój. Dziś wiele miejsc na śląsku nazwana jest jego nazwiskiem, m.in. jedna z dzielnic Rudy Śląskiej - Godula.

Joannę pod opiekę poczciwego Goduli oddała matka, dla której 4-letnie dziecko było kulą u nogi. Niestety tylko dwa lata mógł Godula cieszyć się dzieckiem w swoim domu. Dzień przed śmiercią sporządził testament, w którym wszystkie swoje dobra, a były one warte 16 milionów marek, zapisał Joannie. Zaznaczył jednak, że gdyby Joanna zmarła bezpotomnie, cały majątek trafi do potomków jego sióstr. Rodziło to wielkie niebezpieczeństwo dla dziewczynki, dlatego umieszczono ją we wrocławskim klasztorze urszulanek, gdzie pobierała nauki. Majątek stale się powiększał więc dziewczyna szybko zaczęła stawać się obiektem zainteresowań kawalerów...

We Wrocławiu, na jednym z przedstawień teatralnych, poznała hrabiego Hansa Ulricha Schaffgotscha, przedstawiciela jednej z najznamienitszych rodzin arystokratycznych na Dolnym Śląsku. Ponoć była to miłość od pierwszego wejrzenia. Niestety, mimo posiadanego majątku, Joanna nie mogła poślubić hrabiego, gdyż sama nie miała szlacheckiego pochodzenia... Czego się jednak nie robi dla miłości i pieniędzy? Król Pruski Fryderyk Wilhelm IV nobilitował Joannę do stanu szlacheckiego, nadał jej herb i od tej pory mogła oprócz pospolitego nazwiska Grycik używać także szlacheckiego - von Schomberg - Godulla (w wolnym tłumaczeniu - Godula z Szombierek).

Schaffgotschowie

byli znamienitą rodziną z tradycjami rycerskimi. Jeśli podróżowaliście już po Dolnym Śląsku, znasz pewnie takie miejsca jak ruiny w Starej Kamienicy, zamek Chojnik, Bolczów, zamek Gryf (Proszówka), Wleń czy Karpniki. To w nich władali rycerscy przodkowie Schaffgotschów. Jednym z najnowszych (oczywiście na tamte czasy) był pałac we Wrocławiu. Stoi on do dziś przy ul. Kościuszki - to dobrze znany wrocławianom "Pałacyk". To tam Hans i Joanna zamieszkali po ślubie.

Jednak przeszkadzał im miejski hałas i postanowili poszukać czegoś w spokojnym miejscu. Padło na Kopice, wieś w obecnym województwie opolskim, niedaleko Grodkowa. W Kopicach stał stary XVIII-wieczny pałac, który Schaffgotschowie postanowili przebudować na okazałą rezydencję. W końcu należeli do grona najbogatszych osobistości na Śląsku, a może i w całej Europie.

---

Lubisz ciekawe historie i nietuzinkowe miejsca? Sprawdź moje przewodniki po nieoczywistym Dolnym Śląsku!

Joanna jednak nigdy nie zapominała o swoim pochodzeniu. Zawsze hojnie wspierała okolicznych mieszkańców, robotników, zakładała fundacje, szkoły, ochronki i szpitale. Często oboje z mężem pokazywali się w górnośląskich strojach. Hans nauczył się języka polskiego i wspierał działalność polską na Śląsku, co spotkało się z jawną wrogością na berlińskim dworze.

Joanna i Hans mieli czworo dzieci - syna i trzy córki.

Kopice - pałac godny Kopciuszka

Rodzinie marzył się malowniczy styl średniowieczny i w takim zaprojektowano nowy pałac. Panowała wtedy moda na łączenie stylów, romantyczny eklektyzm. Nawet dziś, na ruinach widać elementy neogotyckie i neorenesansowe oraz rozmach i fantazję, z jaką wzniesiono tę nietuzinkową budowlę. Wokół pałacu zaprojektowano wspaniały, rozległy park, a w nim egzotyczne rośliny, stawy, dodatkowe elementy architektoniczne jak świątynia dumania, wieża widokowa - sztuczne ruiny, chiński domek, kapliczkę, mnóstwo rzeźb, a także rodzinne mauzoleum.

Schaffgotschowie nadal pomnażali swój majątek. Największe zyski generowały kopalnie węgla kamiennego i galmanu, a także huty cynku. Majątek został zapisany dzieciom. Joanna zmarła w 1910 roku w Kopicach, w wieku 58 lat, a 5 lat później zmarł Hans. Oboje zostali pochowani w kopickim mauzoleum.

Majątek po rodzicach powinien przejąć najstarszy syn, Hans Karl, jednak ze względu na tzw. hulaszczy tryb życia, rodzice nie wyrazili na to zgody i zakupili mu "jedynie" pałacyk w pobliskim Sulisławiu (dziś to piękny hotel - warto podjechać kilka kilometrów i go zobaczyć), aby ten się ustatkował. Pomogło - Hans Karl się ożenił, pogodził z rodzicami i wraz żoną i trojgiem dzieci sprowadził się z Sulisławia do Kopic. Po kilku latach zmarł, a majątek odziedziczył jego syn - Hans Ulrich. Tak sobie myślę, że fakt nazywania najstarszego syna w rodzinie imieniem po ojcu musi być chyba zmorą historyków. Jak się w tym wszystkim później wyznać - o którego Hansa chodzi?? 😉

W każdym razie, Hans Ulrich czyli wnuk Joanny wraz z żoną Sophie, był ostatnim właścicielem pałacu w Kopicach.

Koniec świetności

Działania wojenne omijały Kopice. W 1943 roku umiera Hans Ulrich. W styczniu 1945 roku Sophie wraz z sześciorgiem dzieci i podręcznym bagażem zamyka bramę pałacu i opuszcza Kopice. Czuje, że już nigdy tu nie wróci, choć jej marzeniem jest spocząć kiedyś u boku męża.

Co niespotykane, przemarsz Armii Czerwonej przez Kopice nie poczynił w pałacu większych szkód. Okoliczni mieszkańcy urządzali więc sobie w nim bale, potańcówki, imprezy... Oczywiście, ograbiono pałac z wyposażenia, jednakże sam budynek nie został zniszczony. Niestety, w poszukiwaniu kosztowności zdewastowano mauzoleum i grobowiec rodzinny. Dopiero w latach '70 zebrano rozrzucone w okolicy szczątki i złożono we wspólnym grobie - koszty pomnika i pochówku pokrył nie kto inny, jak najstarszy syn Sophie... Hans Ulrich.

Po wojnie pałac wykorzystywany był jako magazyn płodów rolnych. W obawie przed nieprawidłowościami, które mogłaby wykryć kontrola, pałac podpalono w 1956 roku. Niestety, nie dało się ugasić pożaru, gdyż zawczasu spuszono wodę ze stawu i fosy. Budynek spłonął doszczętnie.

Przez lata ruiny stały opustoszałe. Jeszcze kilka lat temu można było do nich wejść, choć nie było to do końca bezpieczne.

Na przestrzeni lat pojawiali się różni inwestorzy, snujący wizje odbudowy pałacu. Pierwszy właściciel pojawił się w latach '90, niestety z planów odbudowy nie wyszło nic. Kolejny, w 2008 roku, również roztaczał fantastyczne, lecz nierealne plany odbudowy zabytku. W 2017 roku pojawił się kolejny inwestor. Ogrodził teren, także nie można już bez przeszkód robić malowniczym ruinom. W budce przy bramie czasem siedzi człowiek, więc może gdyby go poprosić...? Niestety, jeśli chodzi o jakiekolwiek prace remontowe, nic się tam nie dzieje i prawdopodobnie firma nie zrealizuje żadnej odbudowy.

Osobiście, niekoniecznie jestem za odbudowywaniem ruin. Może jednak dałoby się je zrewitalizować i w bezpieczny sposób udostępnić turystom? Taka perełka na śląskiej mapie zamków i pałaców...

Pamięć o Joannie

Urodzony w 1927 syn Hansa Ulricha i Sophie, który jako dziecko opuszczał z matką pałac w Kopicach, zmarł w 2009. Hrabia Hans Urlich, bo jakież by inne imię miał nosić, spotykał się wielokrotnie z Januszem Skopem - zbierającym informacje o Kopicach i rodzinie Schaffgotschów. Janusz Skop prowadzi stronę kopice.org i tam znaleźć można m.in wspomnienia Hansa Ulricha z Kopic i ciekawostki z życia tej znamienitej śląskiej rodziny.

Do dziś żyje jeden z jego synów - kolejny hrabia Hans Ulrich. Po wielu latach odwiedził Kopice i wracał tutaj wielokrotnie.

Dzięki staraniom gminy oraz prywatnym darczyńcom w Kopicach udało się odbudować mauzoleum Schaffgotschów. Budynek stoi przy kościele. W 110. rocznicę śmierci Joanny Schaffgotsch planowano (czerwiec 2020) zorganizować uroczystość ponownego pochówku Śląskiego Kopciuszka. Jednak wirus pokrzyżował plany - przeniesiono je na rok kolejny.

Kopice - zwiedzanie

Jak już wspomniałam, od pewnego czasu teren pałacu jest ogrodzony i wejście nie jest możliwe. Szkoda, bo od frontu można zrobić piękne zdjęcia, a tak pozostaje nam popatrzeć na pałac tylko z jednej strony. I tak jednak robi wrażenie! Poza tym, można urządzić sobie długi spacer lub przejażdżkę rowerową po parku, a właściwie tym, co po nim pozostało. Nie jest on w żaden sposób utrzymywany. W zaroślach odnajdziemy resztki świątyni dumania, sztucznych ruin, zwanych dzisiaj Mysią Wieżą... Teren jest ogromny. Warto pobrać sobie mapkę, żeby zorientować się, gdzie czego szukać.

Kliknij i pobierz mapkę terenu

Oprócz spacerów po parku, warto zajrzeć do domu z nr 48. W domu tym mieszka pan Stanisław. Były harcerz, kolekcjoner kapeluszy i pasjonat ciekawostek o Kopicach. Chętnie przyjmuje turystów do swojego ogródka (można zrobić zdjęcie pałacu z jeszcze innej perspektywy) oraz do harcówki, gdzie w ramkach wywiesił reprodukcje zdjęć rodziny Schafgotschów. Można zostawić u niego datki na odbudowę mauzoleum, kupić kalendarz lub przewodnik.

Koniecznie trzeba podejść kawałeczek dalej, do kościoła i zobaczyć odrestaurowane mauzoleum. W okół niego ustawiono tabliczki z historią Kopic oraz Śląskiego Kopciuszka.

Kopice - co przeczytać?

Zobacz mój wpis dotyczący książek o historii hrabiny Joanny oraz pałacu w Kopicach.

 

Kopice - jak dojechać?